Λιτόχωρο: Στην ποδιά του Ολύμπου

Με την πλάτη γυρισμένη στο μυθικό βουνό και το βλέμμα να πλανάται στο απέραντο γαλάζιο, νιώθεις στο πετσί σου τα γυρίσματα των εποχών. Περπατάς κάτω από την ανταριασμένη σκιά των θεοκατοίκητων κορφών, ατενίζεις το πέλαγος να λούζεται στο φθινοπωρινό φως, ρουφάς τη μυρωδιά της βρεγμένης γης... Καλωσήρθες στον Ολυμπο.

Κυριαρχεί στην άκρη της θεσσαλικής πεδιάδας με τα 2.918 μέτρα του και εντυπωσιάζει με τη χιονοσκεπή παρουσία του ακόμη και τον πιο «αδιάβαστο».

Ο Ολυμπος δεν είναι τυχαίο βουνό. «Αιώνιο, στέρεο βάθρο όλων των αθανάτων» τον ονόμασε ο Ησίοδος στη «Θεογονία» του και είχε πέρα για πέρα δίκιο. Μπορεί η κυριαρχία του Δωδεκάθεου να έχει τερματιστεί εδώ και 2.000 χρόνια και οι μύθοι να συγκινούν πλέον μόνο τα παιδιά, ωστόσο τούτες οι μεγαλόπρεπες κορυφές παρέμειναν μυστηριώδεις και απρόσιτες από τον άνθρωπο, ακόμα και μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα. Οχι πως δεν επιχείρησαν πολλοί να τον κατακτήσουν. Η πρώτη επίσημη και οργανωμένη ορειβατική αποστολή χρονολογείται το 1669. Ακολούθησαν άλλες το 1780, το 1806, το 1865, το 1909. Ομως μόλις στις 2 Αυγούστου του 1913 οι ψηλότερες ακρώρειες του θεϊκού βουνού πατήθηκαν για πρώτη φορά από δύο Ελβετούς περιηγητές και έναν Ελληνα οδηγό. Ηταν οι Φρεντερίκ Μπουασονά, (φανατικός φιλέλληνας και σπουδαίος φωτογράφος), ο φίλος του Ντανιέλ Μπο-Μποβί και ο θρυλικός Ελληνας οδηγός τους Χρήστος Κάκαλος.

Ομως ο Ολυμπος σε καμιά περίπτωση δεν θα πρέπει να θεωρηθεί αποκλειστικά και μόνο βουνό με ορειβατικό ενδιαφέρον. Δεν είναι λίγα τα όμορφα χωριά που απαγκιάζουν κάτω από τις νεφοσκεπείς κορυφές του και οι δρόμοι, ασφάλτινοι πια στην πλειονότητά τους, θα φέρουν τον ταξιδιώτη κοντά σε μέρη που πριν από λίγο καιρό θεωρούνταν απρόσιτα. Ακόμα και ο απλός πεζοπόρος ή ο φυσιολάτρης μπορεί να πάρει το σακίδιό του, τη φωτογραφική μηχανή του και να περπατήσει όσο βαστούν τα πόδια του στις πλαγιές, στις χαράδρες και στις ακροποταμιές αυτού του θαυμαστού βουνού.

Λίγο πιο πίσω από την ακτογραμμή, σε σημείο που το ορεινό ανάγλυφο μετριάζει τις έντονες εξάρσεις του αφήνοντας χώρο στον τόπο ν' ανασάνει, βρίσκεται σε ύψος 350 μέτρων το Λιτόχωρο, μια μικρή ορεινή πολιτεία με έντονες όμως θαλασσινές καταβολές. Αν και έχει αλλάξει αρκετά τα τελευταία χρόνια καθώς βαθμηδόν μετατρέπεται σε τουριστικό θέρετρο, το κεφαλοχώρι αυτό του Ολύμπου παραμένει ακόμα γραφικό και ελκυστικό.

Ο οικισμός προσεγγίζεται εύκολα από τον εθνικό δρόμο Αθηνών – Θεσσαλονίκης και απέχει 23 χλμ. από την Κατερίνη, 92 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη και 70 από τη Λάρισα.

Από αυτήν την πολίχνη θα περάσουν όλοι όσοι θέλουν να γνωρίσουν τις ομορφιές του ψηλότερου βουνού των Βαλκανίων. Αρτια εξοπλισμένοι ορειβάτες, πεζοπόροι, φυσιολάτρες, οικογένειες ή μεγάλες παρέες, καταφεύγουν στις κοντινές εξοχές ή ακολουθούν τα μονοπάτια και τους δρόμους που φιδοσέρνονται στις απότομες πλαγιές και οδηγούν στα υψίπεδα του βουνού.

Από την πλατεία του Αγίου Νικολάου θα ατενίσετε την υπέροχη θέα στις κορυφές, θα αφουγκραστείτε τη βουή του Ενιπέα ποταμού που κυλά ορμητικός λίγο πιο χαμηλά και θα επισκεφθείτε το σημαντικό Ναυτικό Μουσείο (www.nmlitohorou.gr ) που είναι καταχωρισμένο στο υπουργείο Πολιτισμού ως φορέας σύγχρονης ναυτικής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Το Λιτόχωρο βλέπετε παρά την ορεινή φυσιογνωμία του, οφείλει την ευημερία και τον πλούτο του παρελθόντος στη θάλασσα. Με έμπειρους ναυτικούς και άξιους καπετάνιους συνεχίζει μια ναυτική παράδοση αιώνων. Εξάλλου από εδώ κατάγονταν οι ηρωικοί οδηγοί του υποπλοιάρχου Βότση, Κουφός και Βλαχόπουλος, οι οποίοι το 1912 πέτυχαν τον τορπιλισμό του τούρκικου καταδρομικού «Φετίχ Μπουλέν» στο λιμάνι της τουρκοκρατούμενης Θεσσαλονίκης.

Αμέσως μετά την πλατεία του Λιτόχωρου το πιο ευχάριστο σημείο για περιπάτους είναι τα «Κατούνια», το μεγάλο πάρκο που βρίσκεται στην είσοδο της κωμόπολης με τα αειθαλή δέντρα και τους χώρους αναψυχής.

Εδώ υπάρχει το μνημείο των πεσόντων με τις προτομές των πρωτεργατών της επανάστασης του Ολύμπου, το 1878.

Από την κεντρική πλατεία του Αγίου Νικολάου η κοίτη του ποταμού Ενιπέα απέχει μόλις 500 μέτρα.

Ανηφορίζοντας από το κέντρο του Λιτόχωρου μέσω της παλιάς αγοράς, θα βγείτε στη συνοικία της Αγίας Παρασκευής όπου βρίσκονται τα τελευταία σπίτια του οικισμού και το ομώνυμο ξωκλήσι. Στη συνέχεια διασχίζοντας το άλσος των Αγίων Αποστόλων θα συνεχίσετε ανηφορικά (υπάρχουν ταμπέλες) προς τον λόφο του Προφήτη Ηλία που δεσπόζει σε ύψος 600 μέτρων σε θέση αγνάντι στο χωριό, στον Ολυμπο και στο ανοιχτό πέλαγος.

Από τον Αγ. Νικόλαο μέχρι τον Προφ. Ηλία να υπολογίζετε περίπου 2 χλμ. ομαλής ανάβασης, ενώ στο ίδιο σημείο μπορείτε να έρθετε και με αυτοκίνητο.

Μια πιο μακρινή, αλλά πιο ευχάριστη βόλτα, καθώς πραγματοποιείται όλη μέσα σε πυκνόφυτο, υπέροχο δάσος, είναι αυτή που οδηγεί στην εξοχική τοποθεσία του Αϊ-Γιάννη. Πάλι από το κέντρο του Λιτόχωρου θα ανηφορίσετε τον ασφάλτινο δρόμο όπως δείχνουν οι ταμπέλες για 3,5 χιλιόμετρα έως τον χώρο αναψυχής όπου δεσπόζει το γραφικό εκκλησάκι σε ύψος 600 μέτρων. Γύρω βράχια, απότομες ορθοπλαγιές και υπεραιωνόβια δάση συνθέτουν το μοναδικό σκηνικό της ελληνικής φύσης.

Ολυμπος, κομμάτι της βιόσφαιρας

Οι ποικίλες κλιματολογικές συνθήκες, αλλά και η μικρή απόσταση από τη θάλασσα διαμόρφωσαν με την πάροδο των αιώνων ένα αξιόλογο, αλλά και πολύπλοκο οικοσύστημα με πολλές ιδιαιτερότητες.

Η βλάστηση αποτελείται από τέσσερα επίπεδα. Το πρώτο (300-500 μ. υψόμετρο) είναι κατάφυτο από πλατάνια, καρυδιές, βελανιδιές. Το δεύτερο (500-1.700 υψόμ.) είναι αμιγώς δασική με κυρίαρχα είδη το έλατο, τις οξιές και το μαυρόπευκο, ενώ το τρίτο (1.700- 2.000 υψόμ.) είναι η ζώνη των ψυχρόβιων κωνοφόρων με χαρακτηριστικό είδος το σπάνιο ρόμπολο. Το τέταρτο επίπεδο εκτείνεται έως τις κορυφές και είναι καθαρά αλπικό με ποώδη βλάστηση.

Επίσης, ο Ολυμπος θεωρείται ένα από τα πλέον πλούσια σε ενδημικά χλωριδικά είδη βουνό της Ευρώπης και ενδιαίτημα για σπάνια και απειλούμενα με εξαφάνιση είδη πανίδας. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν τα μεγάλα θηλαστικά, όπως το αγριοκάτσικο, το ζαρκάδι και τελευταία η καφετιά αρκούδα που φαίνεται πως μετά χρόνια απουσίας από τα δάση του βουνού, επαναδιεκδικεί με επιτυχία τους παλιούς της βιοτόπους.

Το 1938 ένα μικρό τμήμα του βουνού ανακηρύχθηκε Εθνικός Δρυμός, ενώ το 1981 η περιοχή χαρακτηρίστηκε από την Unesco ως «Διατηρητέο τμήμα της παγκόσμιας βιόσφαιρας»

Δυστυχώς, πάντα υπάρχουν στα συρτάρια κάποιων γραφείων σχέδια που μιλούν για «αξιοποίηση» μεγέθους, του ήδη πιο διάσημου διεθνώς, βουνού της χώρας. Στις προθέσεις τους είναι να κατασκευαστούν χιονοδρομικά κέντρα, τελεφερίκ, μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες κοντά στις κορυφές, κυνηγετικά πάρκα, ν' ανοιχθούν νέοι δρόμοι που θα κατακερματίσουν το βουνό. Ευχή όλων όσοι αγαπούν την ελληνική φύση και ιδιαίτερα τον Ολυμπο είναι αυτά τα σχέδια να μείνουν μόνο στα χαρτιά.

Οι ωραιότερες διαδρομές και τα μνημεία

Λιτόχωρο - Πριόνια
Η βασική διαδρομή που συνήθως ακολουθούν οι περισσότεροι εκδρομείς είναι αυτή που οδηγεί στη θέση «Πριόνια» και στα 1.100 υψόμετρο όπου αρχίζουν τα μονοπάτια για τα καταφύγια και τις «θεϊκές» κορυφές. Αν θέλετε να κάνετε τους υπολογισμούς σας, από το Λιτόχωρο έως τα Πριόνια (το τέρμα του δρόμου), θα διανύσετε μια απόσταση 18 χιλιομέτρων σε περίπου 40 λεπτά με μερικές στάσεις. Η διαδρομή αποκαλύπτει εξαρχής τον καθαρόαιμο ορεινό της χαρακτήρα. Πεύκα, οξιές, βελανιδιές και έλατα καλύπτουν ολόγυρα μεγάλες εκτάσεις. Η βουή του ορμητικού Ενιπέα που οργώνει με την υγρή του δύναμη την κόψη της χαράδρας, αντιλαλεί στα βράχια και έπειτα σβήνει και χάνεται ανάμεσα στα κορφοβούνια.

Στην τοποθεσία Σταυρός (10 χιλιόμετρα από το Λιτόχωρο) λειτουργεί το πρώτο ορειβατικό καταφύγιο όπου μπορείτε να απολαύσετε ένα ζεστό ρόφημα χαζεύοντας την πανοραμική θέα των χιονισμένων από τις αρχές του Νοέμβρη κορυφών, του κάμπου της Κατερίνης, αλλά και του ανοικτού πελάγους. Εξι χιλιόμετρα πιο πάνω από το καταφύγιο θα συναντήσετε έναν στενό κατηφορικό δρόμο στα αριστερά σας, που οδηγεί μετά 1.500 μέτρα στο σημείο όπου ήταν κτισμένη η παλιά μονή Διονυσίου κοντά στην κοίτη του Ενιπέα. Από τη διασταύρωση για τη μονή ο δρόμος συνεχίζει για άλλα 2 χλμ. και σταματά στα Πριόνια. Αφήστε το όχημά σας στο μικρό πλάτωμα, πλάι στην ξύλινη καλύβα-μαγειρείο και ακολουθήστε το ορειβατικό μονοπάτι. Επειτα από λίγα μέτρα θα βρεθείτε μπροστά σε μια πανώρια τοποθεσία με μικρούς σκαλωτούς καταρράκτες που θα σας ενθουσιάσει.

Αρχαίο Δίον
Λίγο χαμηλότερα από το Λιτόχωρο βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος του Δίον, ένας από τους σημαντικότερους και πιο ενδιαφέροντες της Ελλάδας.

Εδώ η φύση του Ολύμπου πλαισιώνει με μοναδικό τρόπο τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν έρθει στο φως μετά και τις πρόσφατες ανασκαφές και το λιτό αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό. Στο ομώνυμο χωριό θα επισκεφθείτε το αρχαιολογικό μουσείο όπου ανάμεσα στα εκθέματα εντυπωσιάζει η «ύδραυλις», ένα από τα ελάχιστα αρχαία μουσικά όργανα που έχουν διασωθεί 

Η Ιερά Μονή Αγίου Διονυσίου του εν Ολύμπω βρίσκεται στη χαράδρα του Ενιπέα, σε ύψος 950 μέτρων. Σύμφωνα με την παράδοση ιδρύθηκε το 16ο αιώνα από τον Αγιο Διονύσιο εν Ολύμπω και γνώρισε μεγάλη οικονομική και πνευματική ακμή, πυρπολήθηκε όμως από τους Τούρκους το 1821. Η ολική καταστροφή ήρθε το 1943 από τους Γερμανούς που το βομβάρδισαν από αέρος με σκοπό να καταστρέψουν ένα από τα καταφύγια του Ε.Λ.Α.Σ στην περιοχή του Ολύμπου. Μετά την απελευθέρωση το μοναστήρι ξανακτίστηκε αρκετά χαμηλότερα, κοντά στο Λιτόχωρο. Σήμερα η παλιά Μονή Διονυσίου ανακαινίζεται με αργούς ρυθμούς από τη εφορία βυζαντινών αρχαιοτήτων.

Κείμενο: Ζερμαίν Αλεξάκη
Φωτογραφίες: Θοδωρής Αθανασιάδης / www.viewsofgreece.gr

Πηγή: ethnos.gr